دو فرضیه احتمالی حادثه انفجار در بندر شهیدرجایی

"تراژدی و معمّا در بندر" 

حوالی ظهر روز گذشته صدایی مهیب همراه با لرزش شدید زمین، اهالی بندرعباس را در شوک فرو برد. این حادثه در بندر شهید رجایی، یکی از مهم‌ترین بنادر تجاری ایران رخ داد که نه‌تنها این منطقه استراتژیک را به لرزه درآورد، بلکه موجی از نگرانی و گمانه‌زنی را در سطح ملی و حتی بین‌المللی ایجاد کرد.

 صدای این انفجار به‌قدری شدید بود که در شهر بندرعباس و حتی جزیره قشم شنیده شد و شیشه‌های برخی ساختمان‌ها و خودرو‌ها در فاصله چندین کیلومتری شکسته شد. این حادثه که در محوطه کانتینری بندر رخ داد، خسارات قابل‌توجهی به زیرساخت‌ها و ساختمان‌های اداری وارد کرد و تعداد زیادی از افراد را مصدوم یا گرفتار آوار کرد. همزمانی این اتفاق با مذاکرات ایران و آمریکا در عمان کافی بود تا تنور اخبار متناقض گرم شود.

تا لحظه تنظیم این گزارش، هیچ‌یک از مقامات رسمی گزارش شفاف و دقیقی از چرایی وقوع انفجار ارائه نکرده‌اند و سازمان مدیریت بحران از رسانه‌ها خواسته است تا زمان اطفای حریق و مشخص شدن علت و ابعاد حادثه، از گمانه‌زنی و بازنشر اخبار غیررسمی خودداری کنند.

از سوی دیگر افکار عمومی به دنبال آگاهی بیشتر نسبت به موضوع است و اطلاع‌رسانی قطره‌چکانی، آن‌ها را در دام وسیع شایعات می‌اندازد. 

انفجار در ظهر روز گذشته در بندر شهید رجایی رخ داد و به‌سرعت توجه رسانه‌ها و مقامات را به خود جلب کرد. شدت موج انفجار به حدی بود که به گفته شاهدان عینی، شیشه‌های پنجره‌ها در کارخانه‌های فولاد هرمزگان و کاوه، در فاصله 10 کیلومتری محل حادثه شکسته شد.

گزارش‌های اولیه حاکی از انفجار یک مخزن سوخت بود، اما شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران ضمن تکذیب این ادعا اعلام کرد این حادثه هیچ ارتباطی با پالایشگاه‌ها، مخازن سوخت یا خطوط لوله نفتی این شرکت در منطقه ندارد. 

در پی این انفجار، فعالیت‌های بندر به‌طور کامل متوقف شد تا نیرو‌های امنیتی و امدادی بتوانند اوضاع را تحت کنترل درآورند. گمرک ایران نیز در اطلاعیه‌ای فوری، از گمرکات سراسر کشور خواست تا اطلاع ثانوی از ارسال محموله‌های صادراتی و ترانزیتی به بندر شهید رجایی خودداری کنند. 

مدیرکل مدیریت بحران استان هرمزگان در اظهارات اولیه خود اعلام کرد انفجار در محوطه کانتینری بندر رخ داده و به تعدادی کانتینر دپو شده مرتبط است. او همچنین از هشدار‌های قبلی درباره این محل خبر داد و گفت که احتمال افزایش تعداد مصدومان وجود دارد. 

در ساعات اولیه پس از انفجار، گمانه‌زنی‌های متعددی درباره علت و محل دقیق حادثه مطرح شد. برخی کانال‌های تلگرامی مدعی شدند انفجار، ناشی از آتش‌سوزی در انبار آمونیاک بوده است اما مدیر روابط عمومی شرکت بناگستر و خبرنگار صداوسیما این ادعا را تکذیب و تأکید کردند انفجار به مخزن آمونیاک ارتباطی ندارد.

همچنین شایعه‌ای مبنی بر وقوع انفجار در نزدیکی پایگاه نیروی دریایی سپاه پاسداران منتشر شد که خبرگزاری تسنیم آن را جعلی خواند و اعلام کرد این خبر با هدف تشویش اذهان عمومی منتشر شده است. 

یکی دیگر از این شایعات، ادعایی بود که به نقل از شبکه 14 رژیم صهیونیستی منتشر شد. برخی کانال‌های تلگرامی مدعی شدند این انفجار نتیجه یک عملیات فوق‌محرمانه برای نابودی یک محموله خاص بوده است.

این ادعا در حالی مطرح شد که بررسی‌ها نشان داد شبکه 14 اسرائیل در روز‌های شنبه هیچ فعالیتی ندارد و این خبر کاملاً ساختگی و جعلی است. انتشار چنین اخباری با هدف تشویش اذهان عمومی و ایجاد ناامنی روانی در جامعه صورت گرفت و بعد هم توسط منابع رسمی تکذیب شد. 

علاوه بر این، یک کانال تلگرامی جعلی با عنوان «شبکه یک» که وابسته به گروهک تروریستی منافقین است اقدام به بازنشر مصاحبه‌ای ساختگی به نقل از مدیرکل بندر شهید رجایی کرد. این مصاحبه جعلی با هدف گمراه‌سازی افکار عمومی و ایجاد روایت‌های نادرست از حادثه منتشر شد. این اقدامات نشان‌دهنده تلاش‌های سازمان‌یافته برای بهره‌برداری از حادثه به‌منظور ایجاد تفرقه و بی‌اعتمادی در جامعه بود.

از سوی دیگر، برخی رسانه‌ها به اشتباه محل انفجار را ترمینال کالای خطرناک بندر شهید رجایی اعلام کردند اما پژمان بهزادپور، مدیرعامل ترمینال این ادعا را رد کرد.

اداره گمرک محل دقیق انفجار را محوطه کانتینری سینا، وابسته به سازمان بنادر و دریانوردی اعلام کرد.

صداوسیما نیز گزارش داد انفجار ناشی از یک کانتینر بوده اما هنوز مشخص نیست محتوای این کانتینر چه بوده است. این تناقضات اولیه در گزارش‌ها نشان‌دهنده نبود اطلاعات دقیق در ساعات ابتدایی حادثه بود که به گسترش شایعات دامن زد. 

خرابکاری باشد یا خیر؛ گزارش حرفه‌ای بدهید

انفجار بندر شهید رجایی صرف‌نظر از علت دقیق آن، پرسش‌های متعددی را درباره ایمنی، نظارت و مدیریت ریسک در یکی از مهم‌ترین بنادر ایران مطرح کرده است.

دو سناریوی اصلی برای این حادثه قابل تصور است. یا این انفجار نتیجه یک اقدام خرابکارانه همزمان با مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط بوده، یا ناشی از نقص در فرایند‌های داخلی و سهل‌انگاری در مدیریت کالا‌های دپو شده. 

در هر دو حالت، انتظار می‌رود مقامات مسئول گزارشی حرفه‌ای، صریح و جامع به مردم ارائه دهند. این گزارش نه‌تنها باید علت دقیق حادثه را مشخص کند، بلکه باید به ترک‌ فعل‌ها و کاستی‌های احتمالی که به این فاجعه منجر شده‌، بپردازد. 

یکی از نکات قابل‌توجه در این حادثه، ضعف رسانه‌ای در ساعات اولیه بود. نبود اطلاعات رسمی و دقیق در لحظات ابتدایی، زمینه را برای انتشار شایعات و گمانه‌زنی‌های غیرموثق فراهم کرد. این موضوع بار دیگر ضرورت تقویت نظام اطلاع‌رسانی بحران در کشور را برجسته می‌کند.

 رسانه‌های رسمی باید بتوانند با سرعت و دقت، اطلاعات موثق را در اختیار افکار عمومی قرار دهند تا از گسترش اخبار جعلی و تشویش اذهان جلوگیری شود.

از سوی دیگر، اظهارات مدیرکل مدیریت بحران هرمزگان درباره هشدار‌های قبلی در مورد محوطه کانتینری، پرسش‌هایی را درباره میزان توجه مسئولان به این هشدار‌ها و اقدامات پیشگیرانه احتمالی مطرح می‌کند.

اگر دپوی کالا‌های خطرناک و مواد شیمیایی در محوطه بندر به این حادثه منجر شده باشد، باید بررسی شود که چرا اقدامات لازم برای کاهش ریسک انجام نشده است. این موضوع می‌تواند به شناسایی نقاط ضعف در زنجیره مدیریت بنادر و تدوین پروتکل‌های ایمنی قوی‌تر کمک کند.