بیماری ویتیلیگو از دیدگاه طب سنتی ایران

به گزارش مملکت آنلاین، ویتیلیگو (برص و لک و پیس)، یک اختلال دیپگمانتاسیون پوستی اسـت که نقش مهمی در زندگی بیمار بازی می کند و ممکـن است مزمن و پیش رونـده باشـد. گـزارش هـای بـالینی زیادی وجود دارند که بیـانگر کـاهش کیفیـت زنـدگی افراد مبتلا می باشند؛ بنابراین، مدیریت بیماری نـه تنهـا باید بر درمان های دارویی تأکید کند، بلکـه جنبـه هـای روان شناسی را نیز، به طور کامل درنظـر داشـته باشـد. مشکلات ظاهری افراد، تنشهـای عـاطفی شـدیدی را به ویژه در زنان و بزرگسالان، پدیـد مـی آورد.

اگرچـه،  فرضیه های متعددی در رابطه با علت بیماری ویتیلیگـو وجود دارد ـ ازجمله، مکانیسم عـصبی و خـود ایمنی یـا آپوپتوز ملانوسیتها ـ اما هیچ کدام از این ها، نمی توانند علت اصلی بیماری را به خوبی بیان کنند. علت اصـلی این بیماری، ناشناخته است. بر این اساس، رویکردهـای متفاوتی، مانند اسـتروئیدهای موضـعی، پرتو درمـانی بـا اشــعه ی فــرابنفش، محــصولات آرایــشی، متعــادل کننده های سیستم ایمنی و جراحی وجود دارد.

درمان های موجود، قادر به بازگرداندن رنگدانـه هـای پوست به حالت اولیـه هـستند، امـا معمـولاً ایـن مـواد، عوارض داشـته و اثربخـشی آن هـا نیـز، مـوقتی اسـت؛ بنابراین، تاکنون درمان قطعی برای ویتیلیگو پیدا نشده است.

نظریه های زیادی در مورد مکانیـسم و تـشخیص ویتیلیگو، در طب سنتی ایرانی وجود دارد؛ از ایـن رو، در مطالعات اخیر، زمینه و توجه جهت ارزیابی درمان هـای در مورد مکانیسم ویتیلیگو و تشخیص آن و همچنـین، معرفی داروهای طبیعی رایج در درمان ویتیلیگو است.

برمبنای آموزه های طب سنتی ایرانـی، بـدن انـسان متشکل از چهار خلط خون، بلغم، صـفرا و سـودا اسـت که از امتزاج این ۴ خلط ، اعضا و اندام ها ایجاد شده اند. این اخلاط ، دارای خصوصیات کمی و کیفی خاصـی هستند و هرگونه افزایش یا نقـصان در ایـن کیفیـات و کمیات، می تواند منجر به اختلال و بیماری در فرد شود. ویژگی های اصلی اخلاط بدن، باید به طور کلی توصـیف شوند تا درک کلی از بیماری ویتیلیگو به دست آید. خلط خون، مایع قرمز رنگ و با طعـم شـیرین اسـت که درون تمام رگ های بدن جریان دارد و وظیفه ی آن، انتقال اخلاط اصلی به کل بدن می باشد. خـون، نـسبت به سایر اخـلاط، دارای بیـشترین مقـدار اسـت و دارای کیفیت گرمی و تری است.

خلط بلغم، مایع سفید رنگی است که طبیعت سرد و به نـوعی، طعـم شـیرین دارد و همراه با خون، در تمامی رگ های بـدن جـاری اسـت و دارای کیفیــت ســردی و تــری اســت و بخــش اصــلی ساختمان مغز و نخاع را تشکیل می دهد. افزایش میزان بلغم یا تغییـر کیفیـت آن، خـصوصاً در مغـز، مـی توانـد خطرات جدی ازجمله، سکته های مغزی از نوع انسدادی را ایجـاد کنـد. ایـن خلـط ، روان کننـده ی فـضای بـین مفصلی و تسهیل کننده ی حرکات مفصل ها می باشد.

خلط صفرا، مایع زرد روشنی است که طعـم تلـخ و طبیعـت گرم و خشک دارد و عامل رقیق کننده و تسهیل کننـده ی جریان خون در عروق کوچک و مویرگ ها می باشد کـه جایگــاه ذخیــره ســازی آن، در کیــسه ی صــفرا اســت. رهاسازی صفرا درون روده، به دفع کامل مدفوع کمـک می کند.

خلط سودا نیز، مایعی است به رنگ تیـره و بـا طعم ترش که درون طحال قرار داشته و در طول زمان، گرسنگی به قـسمت بـالایی معـده ترشـح مـی شـود و محرک اصلی اشتها نیز، مـی باشـد. ایـن خلـط ، مـاده بنیادین، در تشکیل استخوان ها و دندان ها بوده و دارای طبیعت سرد و خشک می باشد. سودا، در ایجاد تغییرات رنگ پوست، به سمت تیرگی، نقش بـسیار مهمـی دارد و در مــواردی، افــزایش آن، مــی توانــد موجــب تیــره و  سیاه شدن رنگ پوست شود.

از طرف دیگـر، کلیـه ی ارگان های بدن، مانند قلب، کبد، مغـز و پوسـت، جهـت حیات، نیازمند چهار قوه هـستند کـه «قـوای خادمـه» نامیده می شوند. وظیفه ی این 4 قوه، عبارتست از: قوه ی جاذبه که مواد مورد نیاز هر عضو را بـه سـوی آن جذب می نماید، قوه ی ماسکه که مـواد مفیـد هـر عـضو را درون آن نگـه می دارد، قوه ی هاضمه که در طول هضم، مواد را از حالت پایه ای به مواد قابل استفاده توسط عضو، تبدیل می کند، قوه ی دافعه که مواد زائد و غیر قابل استفاده را از عـضو، خارج می کند.

برمبنای موارد بیان شده، ویتیلیگو به دو علت پدیـد می آید:

1. تغییرات در کمیت و کیفیت «خلط بلغـم»:

به این معنی است کـه غلظـت و ویـسکوزیته ی بلغم درون پوستی، افزایش می یابد.

1. عملکرد نامناسب «قوه ی هاضمه»:

منجر بـه افزایش میزان بلغم در ساختار پوست می شود.

در راستای موارد بیان شده، پنج روش تست بـالینی برای تعیین پیش آگهی ویتیلیگو در کتب طـب سـنتی ایرانی، به شرح زیر  معرفی شده است:

1. تغییر در ساختار سـطح پوسـت:

ارتـشاح بلغـم بـه پوست، ساختار پایـه ی پوسـت را تخریـب کـرده و فرورفتگی در سطح پوست، ایجاد می کنـد کـه ایـن، نشان دهنده ی پیش آگهی ضعیف، برای بیمار است و البتـه، عـدم تغییـر سـاختار سـطح پوسـت، بیـانگر پیش آگهی بهتری برای این بیماری است

1. ظاهر پوست:

بر این مبنا که بلغم خلطـی بـا رنـگ سفید است، ویتیلیگو، با رنگ سفید خالص و بـسیار درخشان شناخته می شود؛ به ایـن معنـی کـه یـک تفاوت بارز، بین رنـگ ناحیـه ی متـأثر از بیمـاری و ناحیه سالم پوست، وجـود دارد کـه ایـن، نـشانه ی بـالینی در ویتیلیگـو، بیـانگر پـیش آگهـی ضـعیف بیماری است.

1. رنگ مو:

ارتشاح بلغم در ساقه ی مو، می توانـد سبب تغییر رنگ مو به خاکستری یا سفید، شـود و بـدان معناست که بلغم زیادی، درون پوست، تجمـع یافتـه است. رنگ موی سفید، نشان دهنـده ی پـیش آگهـی ضعیف بیماری بوده، درحالی که رنگ موی طبیعـی، در ناحیـه ی مبـتلا، بیـانگر پـیش آگهـی بهتـری از بیماری است.

1. واکنش پوسـت بـه ماسـاژ:

زمـانی کـه بلغـم، درون پوست منتـشر شـود، واکـنش پوسـت بـه ماسـاژ و قرمز شدن آن، کـاهش مـی یابـد. درحقیقـت، در اثـر تغییـرات ایجاد شـده در کیفیـت و کمیـت بلغـم و تبدیل آن به ماده ای غلیظ و غیرسـیال، ایـن پاسـخ کم شده است؛ بنابراین، هیچ نشانه ای از قرمـزی یـا واکنش پوستی در ماساژ پوستف ظاهر نمی شود، کـه این، نشان دهنده ی پیش آگهی ضـعیف بیمـاری اسـت و براساس مکانیسم شـرح داده شـده، ایجـاد هـر نـوع قرمزی یا واکنش پوستی در پاسخ به ماساژ، بیـانگر پیش آگهی خوب بیماری است.

1. فروکردن سوزن درون پوست:

همان طور کـه گفتـه شد، تغییرات کمی و کیفـی بلغـم، آن را تبـدیل بـه ماده ای غلیظ و غیرسیال کرده است که مـانع از جریـان طبیعی خون می شود؛ بنابراین، با فروکـردن سـوزن درون پوست، بـرخلاف افـراد عـادی، خـونی خـارج نمی شود؛ یعنی، بلغم به طور عمقی در پوست تجمـع یافته است و این، بیانگر پیش آگهی ضعیف بیمـاری است و بالعکس، جریان یـافتن نرمـال خـون، بعـد از فروکردن سوزن در پوست، نشانه ی پیش آگهی خوب  برای بیماری است.

علاوه بر این، مدت زمان بیماری هم، عامل مهمـی در تعیین پیش آگهی بیماری به حساب می آید. شروع بیماری، از دوران کـودکی، پـیش آگهـی را بـدتر نمـوده و آغـاز بیماری در سنین بالاتر، پیش آگهی بهتری به همراه دارد.

رویکـرد اصـلی طـب سـنتی ایـران بـه بیمـاری هـا، به ترتیب، شامل سه بخش عمده ی تدابیر ۶ گانه ی حفظ سلامتی (هوا، تغذیه، حرکت و سکون، خواب و بیداری، احتبـاس و اسـتفراغ و اعـراض نفـسانی)، درمـانهـای دارویـی و اعمـال یـداوی اسـت.

در بخـش مربـوط بـه دارو درمانی، تحقیقاتی برروی گیاهان دارویی و تـأثیرات آن ها بر روی ویتیلیگو انجام شده است. برگ های گیاهی با نـام علمـی L.Psoraleacorylifolia کـه یـک داروی چینی به حساب می آید، در اختلالات مربوط بـه پوسـت، ازجمله، ویتیلیگو استفاده می شود.

تحقیـق دیگـری، گیـاه accidentalis Cassia را بـا خاصیت رنگ دهی به رنگدانه ها توسط تمایز و مهـاجرت مـؤثر ملانوبلاسـتهـا و عملکـرد تیروزینـاز در مـوش معرفی می کند.

در طب سـنتی ایرانـی، بـا توجـه بـه وسعت و شدت بیماری، گیاهان مفـرده و فرمـول هـای دارویی مرکبه برای درمان پیشنهاد می شود. گیاهــان دارویــی مفــرده و فرمــول هــای گیــاهی مرکبه ای نیز در طب سنتی وجود دارد که مکانیـسم و چگونگی تأثیر آن ها در طب رایج، هنـوز مـورد بررسـی قرار نگرفته است. طب سنتی ایرانی، علاوه بر این کـه تست های بـالینی سـاده و در دسترسـی بـرای تعیـین پیش آگهی بیماری ویتیلیگو معرفی کـرده است، راهکارهـای متفاوت درمانی را ارائه نموده است.

شواهد مربوط به برخی از این گیاهان بـا توجـه بـه مقالات طب رایـج آورده شـده اسـت. در مـورد برخـی دیگر از این گیاهان، با وجـود آن کـه شـواهد مـستقیم از تاثیر آن هـا بـر روی رنگدانـه هـای پوسـتی و اثـر آن ها روی بیماری ویتلیگـو، در دسـترس نیـست؛ ولـی تحقیقـات، نشان دهنده ی اثرات مختلف آن ها برروی پوست است.

• گیاه شونیز، علاوه بر این کـه در مقـالات بـه آثــار فارمــاکولوژیکی آن، ازجملــه اثــرات ضــد التهابی، ضد باکتریایی، ضد انگل و نیـز، اثـرات تعـدیل کننـده ی سیستم ایمنی و ضد توموری آن، اشاره شده ودر مشکلات پوستی ازجمله، اگزما نیز، مفید معرفی شده اسـت.
• در گیاه کبر، علاوه بر خاصیت آبرسانی موضعی آن به پوست، به اثرات آنتی اکسیدانی و فوتوپروتکتیو آن  درinvitro  و  invivo نیز، اشاره شده است.
• بادنجـان، در کنار خاصـیت ضـد درماتوفیتی و ضـد التهابی، دارای اثرات بهبود دهنده ی جریـان خـون نیـز، معرفـی شـده است.
• پیاز عنصل نیز، عـلاوه بـر دارا بـودن اثرات آنتی اکسیدانی، ضد التهابی و ضـد باکتریایی، بـه کاربرد آن در مشکلات مربوط به پوست و مـو، ازجملـه زگیل ها، شوره ی سر و چربـی پوسـت نیز، اشـاره شـده است.
• گیاه جنطیانا، علاوه بر اثـرات ضـد التهابی ،اثر قابل توجهی در بهبود زخم داشته است.

با توجه به طیف وسیع گیاهان دارویی معرفی شـده، در طب سنتی ایرانی بـرای ویتلیگـو و بـه دسـت آمـدن شواهدی جدید برای برخی از این موارد، به نظـر مـی رسـد مطالعات بیشتری برای دستیابی به نتـایج جـامع تـر، در مورد اثربخشی و بـی ضـرربودن سـایر گیاهـان دارویـی معرفی شده در این طب، مورد نیاز باشد.

این مطالعه، یک مطالعه ی مروری است که علاوه بـر بررسی متون در حوزه طب سـنتی ایـران، پایگـاههـای الکترونیکــی شــامل scholar Google و Med Pub وScopus  در بازه ی زمانی سال ۱۹۵۰ تا سپتامبر ۲۰۱۵ بـرای کـسب اطلاعـات درمـان هـای طبیعـی مـؤثر بـر ویتیلیگو، ازنظر طب سنتی ایرانی جست وجو شد و کتـب مرجع طب سنتی قرون وسطی از قرن ۱۰ الی ۱۹ پس از میلاد، بـرای جمـع آوری اطلاعـات در تعریـف، علت شناسی، پیش آگهـی و درمـان ویتیلیگـو، مـورد بررسی قرار گرفت.

انتهای پیام/