زالو درمانی در طب سنتی ایران

به گزارش مملکت آنلاین، آیا واقعاً زالو مستحق این همه لعن و نفرین است؟ لااقل، تاریخ طب گواهی می‌دهد خدمتی که زالو به نوع بشر کرده است بیشتر از تمام زیان‌های است که برای آن بر می شمارند. زالو درمانی از جمله اعمال یداوی است که در طب سنتی ایران و طب عامیانه مردم این سرزمین جایگاه ویژه‌ای داشته است. مردم با زالو و زالو درمانی آشنا بوده و در درمان برخی از بیماریهای خود از آن استفاده می‌کرده‌اند. پیرمردان و پیرزنان ایرانی هنوز صدای مردی که در خیابان‌ها فریاد می‌زدند "زالو" را به یاد دارند.

تاریخچه زالو درمانی

صد سال قبل از اینکه مردم مغرب‌زمین(اروپا و آمریکا) زالو را بشناسند و به خواص درمانی آن آگاهی داشته باشند در خاورمیانه از زالو برای مقاصد درمانی استفاده می‌شده است. مصری‌ها در ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح از زالو برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌کرده اند و از نقاط دیگر خاورمیانه به آنجا بیمار اعزام می شده است. استفاده از زالو برای درمان بیماریها سابقه ای طولانی در طب دارد. شاید سابقه تاریخی آن به حدود چهار هزار سال قبل برگردد. ایران هم جز کشورهایی است که در تاریخ پزشکی خود از زالو درمانی استفاده می‌کرده است. اروپایی ها تا قبل از قرن ۱۹ زالو را موجودی بی مصرف مزاحم و دور انداختنی می پنداشتند و از قزن ۱۹ به بعد خواص درمانی آن پی بردند و از آن به بعد به طور وسیعی برای درمان بیماریها از آن سود می‌بردند. استفاده از زالو درمانی منحصر به اروپا نمی شود، در قرن ۱۹ در ایالات متحده آمریکا نیز از زالو برای خونگیری استفاده می‌شد. با کاهش زالو، پیشرفته مهارت و وسایل تشخیص بعد از ۱۸۳۰ محبوبیت زالو درمانی کاهش یافت، تا اینکه در سال ۱۸۸۴ کشف شد که خون در روده زالو منعقد نمی‌شود. جدا سازی آنزیم ضد انعقاد هیرودین از غدد حلقی زالو توسط مارکواردت در سال‌های ۱۹۵۰ اهمیت پزشکی زالو را ثابت کرد و زالو درمانی طی سال‌های ۱۹۸۰ دوباره رواج یافت. سازمان غذا و داروی آمریکا در ۲۴ ژوئن ۲۰۰۴ در آخرین اقدام مهم خود استفاده از زالو را برای مقاصد پزشکی قانونی اعلام کرد.

متاسفانه در دوره‌ای که حدود یک قرن یا بیشتر طول کشید، طب سنتی ایران مهجور ماند و زالو درمانی نیز در میان مردم کمرنگ تر شد. اما با تلاش هایی که در چند سال اخیر از سوی پزشکان، محققان، درمانگران و عطاران انجام شد مجدداً طب سنتی در میان مردم رواج پیدا کرده و به دنبال آن استفاده از زالو درمانی جان تازه ای گرفته است.

زالو درمانی روشی ارزان، در دسترس، کارآمد، پرفایده و بومی در درمان برخی بیماری هاست، بنابر این توجه مجدد به زالو درمانی با نگاهی محققانه، اندیشمندانه و معرفی کاربردهای آن به مردم و آگاه‌سازی درمانگران از موارد کاربرد، موارد منع مصرف و عوارض جانبی کمک شایانی به درمان بیماران و دردمندان با روش بومی ارزان و در دسترس می کند.

زالو چیست

زالو در متون طب سنتی با اسامی همچون: زرو، زروک، علق، زالو و دیوچه به کار رفته است. در زبان هندی به آن جونک و به ترکی سلوک می‌گویند. در  زبان انگلیسی برای زالو واژه Leech به کار می رود که به دو معنا است: 1) کرم خونخوار  2) پزشک

روش اثر زالو

زالو با خونخواری خود، خون آلوده و فاقد اکسیژن را از عمق بدن خارج و همزمان بزاق خود را که حاوی ماده ضد انعقادی هیرودین و احتمالاً بیش از ۱۰۰ نوع ماده فعال دیگر است به بدن تزریق می کند، یعنی دو عمل تصفیه و رقیق سازی خون را همزمان انجام می‌دهد. این سالم سازی خون به کنترل عفونت ها، عملکرد بهتر سیستم ایمنی بدن و افزایش اکسیژن رسانی به بافت ها منجر می شود.

هیرودین که ماده اصلی ضد انعقادی بزاق زالو است نسبت به داروی هپارین که از مهمترین مواد ضد انعقادی مورد استفاده در پزشکی است، اثرات قوی تر و اختصاصی تری دارد و در باز کردن عروق (از جمله عروق کرونری قلب) بسیار موثر است. از دیگر خواص اثبات شده بزاق زالو می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• خاصیت بی حس کنندگی و ضد دردی
• خاصیت گشاد کنندگی عروق
• خاصیت ضد التهابی و ضد لخته ای
• خاصیت آنتی بیوتیکی

موارد منع زالو درمانی

• وجود مشکلات انعقادی خونی (هموفیلی)
• کم خونی شدید
• حساسیت به مواد فعال زالو
• در باره زنان حامله و شیرده احتیاط لازم است
• افراد با وضعیت و مزاج بد، زالو درمانی در موارد تامین خون کافی در منطقه پوستی مجاز است
• مناطقی از پوست خیلی سرد، رنگ پریده و به شدت متورم باشد مناسب زالو درمانی نیست، بنابراین زالو درمانی برای درمان موضعی بیماری سرخرگی و نزدیک گانگرن مناسب نیست و از محدوده ای که هنوز پوست سالم است نباید تجاوز کرد
• زالو قدرت درمان زخم، ترومبوز و فلبیت( التهاب و گرفتگی سیاهرگ های بدن) را دارد
• زالو را در مرکز آبسه التیام یافته یا مستقیماً روی لبه زخم ران پا نگذارید.

توجه: بیمارانی که سابقه مصرف آسپرین (داروهای رقیق کننده خون) دارند هم باید با احتیاط کامل زالو درمانی کنند.

دکتر یدالله احراری متخصص طب مکمل

انتهای پیام/