اختصاصی مملکت آنلاین/
مزاج شناسی در طب اسلامی
در طب قدیم اخلاط چهارگانه همواره بحث مهم و کلیدی در درمان‌ها بوده است.
به گزارش مملکت آنلاین، در طب قدیم اخلاط چهارگانه همواره بحث مهم و کلیدی در درمان‌ها بوده است و معتقد است که کلیه بیماری‌های انسان ریشه در اختلال در یکی از طبع‌های بدن (دم، صفرا، سودا و بلغم) دارد و کسی که از مزاج‌های چهارگانه و خصوصیات و علائم این مزاج‌ها آگاهی کافی داشته باشد می‌تواند بسیاری از بیماری‌ها را درمان کند و بر بیماری مسلط گردد. در واقع با تشخیص هر نوع طبع و کشف راه‌های غلبه بر آن می‌توان بیماری‌ها را درمان کرد و بر بیماری مسلط گردد. در واقع با تشخیص هر نوع طبع و کشف راه‌های غلبه بر آن می‌توان بیماری‌ها را درمان کرد که متاسفانه در دنیای امروزی و پزشکی نوین به این مقوله توجه نشده و سعی بر آن دارند که بیمار را با داروهای شیمیایی و مضر و یا اعمال جراحی خوب نمایند که معمولا نیز نتیجه‌ای در بر ندارد لذا وجود انواع بیماری‌های روحی و جسمی جدید و نیز افزایش بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها و ... دلیل بر این ادعا است. دکتر با تجربه ابتدا باید راه‌های تشخیص مزاج‌ها و ارتباط و نقش آن‌ها در به وجود آمدن بیماری را بداند تا با تعدیل یک یا دو مزاج بهم ریخته در بدن با داروهای گیاهی و رژیم غذایی سالم و اصلاح تغذیه نامناسب مزاج را تعدیل کرده و تسریع در امر بهبود بیمار را حاصل کند. در روایات داریم که خداوند درباره خلقت آدم فرمود: «آدم را خلق کردم و جسم او را با چهار چیز ترکیب کردم که آن چهار چیز عبارتند از: رطوبت، خشکی، گرمی و سردی که ملاک و قوام جسم را به آن‌ها وابسته کردم و بدن توانایی و استقامت ندارد مگر با آن چهار طبع.»
غلبه بلغم در طب اسلامی
ابتدا باید عرض شود که طبع بلغم و نشانه‌ها و عوارض آن در طب اسلامی نسبت به طب سنتی کمی متفاوت است لذا در این نوشتار بررسی این طبع بر پایه‌ی تئوری اسلامی و قوانین روائی بیان و عنوان می‌گردد.
همانطور که گفته شد طبع بلغم یکی از طبایع چهارگانه بدن محسوب می‌شود و درمان آن نسبت به طبع‌های دیگر سخت‌تر و مهم‌تر است زیرا اولاً طبع آن سرد و تر است و ثانیاً در سنین بالا بر انسان غلبه پیدا می‌کند که سن پیری و ناتوانی است و درمان آن نیز مشکل خواهد بود و لذا مرگ انسان‌ها در تئوری و نظریه‌ها‌ی طب اسلامی بر اثر غلبه بلغم به وجود می‌آید (به علت آنکه خون انسان سرد و جامد می‌شود و لذا چون حرکت خون در بدن کند و متوقف می‌شود باعث مرگ خواهد شد.) اگر چه وجود بلغم برای بدن ضروری است اما افزایش آن سبب بیماری است و بیرون راندن آن از بدن کار آسانی نیست زیرا غلبه بلغم باعث جلوگیری از خون‌رسانی به اعضای بدن شده و به همین دلیل باعث سردی دست و پا در انسان می‌گردد و حتی به مغز نیز خون‌رسانی به کندی انجام می‌گیرد و عدم خون‌رسانی باعث فراموشی می‌گردد به همین علت در سنین بالا انسان‌ها دچار فراموشی و آلزایمر می‌شوند زیرا بلغم در بدن آن‌ها غالب شده است به همین دلیل در روایات از این طبع به «خصم جدل» یاد می‌شود. محل تجمع در سینه و شش‌ها است. در کتاب بحار الانوار جلد 59 از علامه مجلسی آمده که: «به درستی که محل تجمع بلغم و ریح در سینه است.»
عامل ایجاد غلبه بلغم در بدن
در طب اسلامی عامل اصلی و اساسی ایجاد بلغم، تفاله و باقی مانده غذا در روده‌ها می‌باشد. هنگامی که انسان غذا می‌خورد و بدن آن را هضم می‌کند مواد خالص را جلب و سپس مازاد آن به روده‌ها وارد می‌شود. آبی که با مواد زائد وارد روده‌ها می‌گردد منشاء پیدایش بلغم است. طبق روایات غلبه بلغم باعث سردی بدن می‌شود و چیزی که سرد و جامد باشد مانع حرکت و خون‌رسانی به بدن است به همین دلیل افرادی که بلغم دارند نباید غذاهای سرد بخورند (طبع بلغم خود سرد و مرطوب است) زیرا چیزی که بدن را گرم می‌کند خون است و اگر خون گرم باشد سریع در بدن حرکت می‌کند لذا تعدیل بلغم برای بیمار بسیار مهم است و ممکن است که سردی غلبه بلغم صاحبش را نابود کند و باعث مرگ وی شود. لذا کسانی که در سن بالا یا در معرض غلبه بلغم هستند بهتر است کمتر ماهی بخورند زیرا باعث لاغری و افزایش بلغم می‌شود و نفس را سخت می‌کند. همچنین در آغاز زمستان (کانون الاول) بلغم در انسان غالب می‌شود و بهتر است از غذاها و دمنوش‌های گرم در این فصل بیشتر استفاده شود. مورد دیگر عدم پاکیزگی است زیرا موجب جذب میکروب و ویروس در بدن شده و تولیدمثل کرده و با مدافعان بدن درگیر می‌شود و باعث افزایش بلغم می‌شود.
علائم تشخیص غلبه بلغم
بلغم همانطور که گفته شد سرد، مرطوب و جامد است ودر زبان عربی به آن خلط گفته می‌شود و دارای نشانه‌هایی است که اگر در بدن اتفاق بیفتد باعث افزایش آن می‌شود که برخی از آن‌ها عبارتند از:
1- وجود خلط بسیار در پشت گلو و سینه (به شرطی که شخص سرماخوردگی نداشته باشد.)
2- سرد بودن کل بدن به خصوص دست‌ها و پاها (به علت عدم خون رسانی کامل در بدن)
3- پژمردگی و فرسودگی بدن به علت تحلیل رفتن قوای جسمی
4- ریزش مو: زیرا سبب عدم خون رسانی به مغز می‌شود به خصوص در پیری ولی ریزش مو در جوانی بیشتر معلول غلبه صفرا می‌باشد و چه بسا باعث سفیدی مو نیز می‌شود و اگر کسانی که دارای ریزش مو حتی به صورت زیاد نیز می‌باشند با درمان غلبه صفرا و بلغم خود و نیز یک دوره کامل خام گیاهخواری می‌توانند رویش مجددموی خود را شاهد باشند و کسانی که دارای موی سفید هستند حتما با این تدبیر موهای سفید خود به سیاهی گرایش پیدا خواهد کرد. خام گیاهخواری اصولی بهترین درمان بلغم و ریزش مو است.
5- عدم رشد ناخن‌ها و کندی رشد موی سر
خصوصیات بارز اخلاقی مزاج انسان‌های بلغمی
در طب اسلامی خصوصیاتی برای این افراد وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها این است که شخص دچار فراموشی بسیار و آلزایمر می‌شود و قوه ادراکش ضعیف خواهد شد. چنین فردی به شب بیداری دچار می‌شود و شب‌ها نمی‌تواند بخوابد، ولی ممکن است هنگام روز حتی در شلوغی و سر و صدا نیز خوابش ببرد (مانند اکثر مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها). چنین اشخاصی بی‌حوصله و زودرنج هستند و دچار پیری زودرس می‌شوند و گاها این افراد دهن بین بوده و تصمیم خود را با توجه به گفته دیگران تغییر می‌دهد.
درمان غلبه بلغم چیست؟
در تئوری و قانون طب اسلامی روایات زیادی در خصوص غلبه و راه‌های درمان آن وجود دارد و این خود نشان از خطرناک بودن این طبع دارد. بلغم سخت و خطرناک است و باید به طور جدی کنترل شود. حال به طور کلی به درمان مفید جهت تعادل بلغم در بدن می‌پردازیم و اگر دوستان و خوانندگان محترم موارد ذیل را رعایت کنند قطعا به افزایش بلغم در بدن دچار نخواهند شد.
1- داروی طریفل: این دارو طبق روایات طب اسلامی مهم‌ترین و عمده‌ترین داروی درمان غلبه بلغم معرفی شده است و دستور آن مستقیما از امام صادق، امام جعفر صادق (ع) به ما رسیده است و طبق این روایت ترکیب آن تشکیل شده از مصطکی، کندر، آویشن، زنیان، سیاه دانه و عسل طبیعی است و باید طبق دستور کارشناس طب اسلامی درست مصرف شود و مقدار مصرف آن در شبانه روز به اندازه یک فندق شب موقع خواب قید شده است.
2- داروی بلغم زدا: این دارو نیز طبق روایت ترکیبی از هلیل زرد، خردل، عاقرقرحا است که باید با هم مخلوط شده و به صورت ناشتا با این ترکیب مسواک زد (پس خوردنی نیست) این ترکیب بلغم را از بین برده و نیست می‌کند و باعث خوشبویی دهان و تقویت دندان‌ها می‌شود.
3- مصرف شکر قرمز نیشکر: روایت است که شکر طبرزرد (شکر سرخ) بلغم را به طور قطع می‌خورد. روایت از امام باقر (ع) که به اصحابش فرمود مردم از خاصیت شکر طبرزرد بسیار غافل هستند، شکر طبرزرد برای هفتاد بیماری مفید است و بلغم را می‌خورد و ریشه کن می‌کند.
4- مصرف عسل: روش دیگر درمان غلبه بلغم است. زیرا عسل حافظه را قوی می‌کند و چیزی که باعث تقویت حافظه شود (زیرا غلبه باعث فراموشی در حافظه می‌شود) باعث درمان بلغم نیز می‌باشد و در ضمن عسل دارای طبعی گرم بوده و باعث گرمی بدن خواهد شد. عسل داروی هر دردی است زیرا هیچ‌گونه عوارضی ندارد و بلغم را کم کرده و قلب را جلا می‌دهد (پس برای کسانی که مشکل قلبی نیز دارند بسیار مفید است.)
5- مسواک زدن، جویدن کندر، قرآن خواندن و حمام گرم: طبق دستورات اسلام و ثابت شدن آن در علم پزشکی نوین این چهار مورد نیز در درمان بسیاری از بیماری‌ها و همچنین درمان بلغم بیان شده است که از بدیهیات در درمان‌ها عنوان شده است.
6- مصرف خرما: روش دیگر درمان بلغم خوردن خرمای برنی (خرمایی است که فقط در مکه و مدینه وجود دارد) است. زیرا این نوع خرما بهترین نوع خرما در دنیاست، بیماری را برطرف و هیچ گونه عوارضی ندارد، خستگی را رفع و بلغم را از بین می‌برد.
7- مصرف سیب، پیاز و ترب: خوردن موارد گفته شده طبق روایات طب اسلامی سبب قطع و کنترل بلغم می‌شود. خوردن سیب برای افراد بالای شصت سال از ضروریات است. ساقه ترب نیز بلغم را برطرف و ریشه‌اش غذا را هضم و برگ آن مسهل خروج ادرار است. پیاز نیز خواص بسیاری دارد برای بلغم مفید و آب آن برای بیماری‌های گوش سفارش شده است.
8- بسیار شانه زدن: یکی دیگر از راه‌های درمان بلغم در طب اسلامی است. پیامبر (ص) همواره ریش و موی خود را شانه می‌زدند و می‌فرمودند: هوش را زیاد و بلغم را می‌زداید. این بسطام از امام صادق (ع) نقل کرده که شانه زدن بسیار بلغم را برطرف می‌کند و همچنین شانه زدن موی سر رطوبت را دفع و حتی ریشه بلغم را از بین می‌برد.
9- مصرف روغن زیتون و کشمش (مویز): روغن زیتون معده را پاکسازی کرده، و بلغم را زدوده و اعصاب را تقویت می‌کند و به روح آرامش می‌دهد. لازم به ذکر است که بهترین نوع آن روغ ن زیتون تصفیه نشده‌ای است که بو نیز دارد. زیرا وقتی تصفیه شود خواصش کم شده و بویش از بین می‌رود. مویز نیز بلغم را کاهش داده و برای تقویت حافظه سفارش شده است و هم و غم را برطرف می‌کند و در طب اسلامی یکی از بهترین درمان‌های افسردگی، آب انگور سیاه است که باید طبق دستور کارشناس آن مصرف شود.
البته درمان‌های دیگری نیز در این زمینه در طب سنتی و اسلامی وجود دارد که اهم آن‌ها در این وجیزه بیان گردید. در پایان باید عرض شود که غلبه بلغم را باید جدی گرفت و بی تفاوت از کنار آن نگذشت زیرا اکثر بیماری‌های سنین پیری که منجر به مرگ می‌شود معلول غلبه این مزاج است که باید کنترل گردد.
مقاله را با روایتی پزشکی از پیامبر (ص) به پایان می‌برم. «اصل هر بیماری سردی و سردمزاجی است، هنگامی که اشتها دارید غذا بخورید و وقتی هنوز سیر نشده و میل به غذا دارید از خوردن غذا دست بکشید.
همواره سلامت و پاینده باشید.
محمد اسکندری – کارشناس و پژوهشگر طب اسلامی و مروج خام گیاه خواری در استان
انتهای پیام/