فاطمه، حورای هستی

شهناز نبی‌لو؛ مملکت‌آنلاین| زندگی حضرت فاطمه (س) از آغاز کودکی آمیخته به سختی‌ها و رنج‌ها و مشکلات فراوان بود. آن حضرت در سال دوم (سوم) هجری با امام علی(ع) ازدواج کرد. در آیاتی از قرآن حضرت فاطمه زهرا (س) به همراه همسر و دو پسرش به عنوان اهل بیت پیامبر اکرم (ص) خوانده شدند و به شدت مورد عنایت پیامبر اسلام (ص) بودند.

در آموزه‌های دینی ما، راه شناخت خدا را شناخت صفات او بیان کرده‌اند، یعنی چون ما از شناخت ذات حق تعالی ناتوانیم باید با تفکر در آثار و صفات او کسب معرفت و شناخت کنیم، فلسفه خلقت فاطمه زهرا علیهاالسلام، همان شناخت خداست و ایشان آفریده شدند تا انسان از آن طریق به خالق خود معرفت پیدا کند. بنابراین برای شناخت حضرت صدیقه (س) نیز باید به دنبال شناخت صفات عالیه آن وجود نورانی و آثار ایشان که همان سیره‌ی آن حضرت است، باشیم. برای الگو قرار دادن سیره و حیات طیبه دختر پیامبر اکرم، باید ابتدا هدف ایشان در زندگی و سپس مسیری را که برای رسیدن به آن هدف پیمودند، مورد توجه قرار داد. مهم‌ترین شاخصه در سیره دخت نبی مکرم اسلام، عبودیت و خداشناسی ایشان و فنا شدن در ذات حق تعالی است، یعنی ایشان خود را در برابر خالق هستی‌بخش، هیچ می‌دانست و هیچ جایگاهی برای خود قائل نبود.

پیامبر گرامی اسلام (ص) ازدواج دخترش را به ساده‌ترین و راحت‌ترین شیوه انجام داد تا برای همه جوانانی که در آستانه زندگی مشترک هستند، سرمشق نیکویی باقی بماند. مهریه پانصد درهمی برای فاطمه (ع) مهتر زنان نیز به همین هدف صورت گرفت. در روایات، علاوه بر این مهریه که جنبه مادی و مالی دارد، مهریه‌های معنوی دیگری نیز برای آن بانوی بزرگ گفته شده است. در روایتی می‌خوانیم که حضرت زهرا علیهاالسلام از پدر تقاضا کرد که آن حضرت از خدا بخواهند تا مهریه‌اش را شفاعت از مسلمانان گناهکار قرار دهد. این خواسته حضرت مستجاب شد و فاطمه علیهاالسلام شفیع و واسطه بخشش گناهکاران قرار گرفت.

مهریه، گوهره سرّ الله 

بارها شنیده‌ایم که گفته‌اند مهریه‌ی حضرت زهرا(س) آب است. البته در احادیثی، آب رودخانه دجله، فرات، نیل و بلخ جزو مهریه‌ی حضرت زهرا (س) معرفی شده است. بر اساس روایتی از جابر جعفی از امام باقر (ع) نقل است که خداوند مهریه‌ی حضرت فاطمه (س) را در زمین چهار نهر قرار داده است که مقصود از مهر بودن چهار نهر بزرگ معنای تشریفی و نمادین آن است که با مقام قدسی و ولایی آن بانوی بزرگ ارتباط دارد وگرنه روشن است که مهریه‌ی حضرت زهرا (س) مبلغ معینی بود که امام علی (ع) در هنگام ازدواج پرداخت، که در روایات گفته شده ٥٠٠ درهم (نقره) بوده است. که در آن زمان نه بسیار کم نه بسیار زیاد بوده که از آن به مهر السنه تعبیر می‌شود.

در حدیثی از امام صادق (ع)که در کتاب «معانی الاخبار» نقل شده، آمده است پیامبر (ص) مهریه‌ی یکی از دخترانش را بیش از ١٢ اوقیّه و نشّ تعیین نکرده است (اوقیّه (٤٠ درهم) و نشّ (٢٠ درهم) است)

مهریه‌ی حضرت فاطمه (س) ٥٠٠ درهم (نقره) که هر ١٠ درهم معادل یک دینار (طلا) بوده است که معادل ٥٠ دینار می‌شود. در فقه اسلامی وزن هر دینار برابر با یک مثقال شرعی برابر ۳٫۴۵۶ گرم است پس ارزش مهریه آن حضرت حدود ١٧٣ گرم طلا بوده است. در هر حال هر سکه طلای بهار آزادی ٨٫۱۳۳ گرم وزن دارد. اگر بخواهیم مهریه‌ی ایشان را معادل‌سازی کنیم تقریبا ٢١ سکه بهار آزادی می‌شود. اما در روایات متعددی مهریه آن حضرت را گوناگون عنوان نموده‌اند اما اینکه مهریه‌ی ایشان (٤٨٠ درهم) بوده که از محل فروش زره آهنی به دست آورد مشهورتر و صحیح‌تر است. «هنگامی که علی(ع) به قصد ازدواج فاطمه (س) به منزل پیامبر(ص) رفت، پیامبر(ص) به ام سلمه فرمود: «برخیز و در را بگشای، که این همان است که خدا و رسولش او را دوست دارند.» ام سلمه فوراً در را باز کرد و علی (علیه السلام) داخل شد. علی(ع) در کمال حجب و حیا و خجالت بود که پیامبر (ص) فرمود: علی جان حاجتی داری؟ آسوده باش، امیدوارم که حاجت تو برآورده شود. علی(ع) نیز قصد خود را بازگو نمود و از فاطمه (س) خواستگاری نمود. پیامبر فرمود: چه چیزی برای توست که مهریه فاطمه (س) قرار دهی؟ علی (ع) عرض کرد:‌ ای رسول خدا! تو خود شاهد هستی که برای من به جز شمشیر و شتر و زره، از مال دنیا چیزی نیست. پیامبر(ص) فرمود:‌ ای علی شمشیر و شتر مورد نیاز توست، اما زره‌ات را بفروش و با آن مراسم ازدواج با فاطمه (س) را فراهم کن. اما اینکه حضرت آن زره را چه مقدار فروخت و آن را مهریه حضرت زهرا(س) قرار داد از نظر تاریخی و روایی در آن اختلاف وجود دارد.

* شهناز نبی‌لو، دکترای الهیات و مدرس دانش خانواده