حذف 4 صفر از پول ملی «تورم» روانی را کم می‌کند

با تصمیم هیات دولت، روند حذف ۴ صفر از پول ملی کلید خورد. این تصمیم به نظر می‌رسد از تورمی نشات می‌گیرد که نیم‌قرن است اقتصاد ایران درگیر آن است؛ به‌طوری که اسکناس‌های رایج با وجود بزرگی‌شان و حتی تبدیل غیررسمی ریال به تومان، در برابر تورم انباشته، کارایی خود را از دست داده‌اند. این لایحه پس از ارائه از سوی بانک‌مرکزی و تصویب دولت، دو خوان دیگر نیز در پیش دارد: مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان. اگر لایحه مذکور دو مرحله باقی‌مانده را نیز طی کند، ۱۰ هزار ریال فعلی (هزار تومانی) تبدیل به یک تومان خواهد شد تا هم ۴ صفر از پول ملی حذف شود و هم تومان بر تخت ریال بنشیند.

کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی معتقدند که در شرایط کنونی با تورم به تورم بالا در کشور، امکان حذف ۴ صفر از پول ملی وجود ندارد. غلامرضا تاج‌گردون، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز در تحلیل هزینه و فاید حذف صفر از پول ملی عنوان کرد: «ما اگر اطمینان داشته باشیم که برای دوره چند ساله ثبات داریم، اجرای حذف صفر از پول ملی اشکالی ندارد، چون واقعا عددها کار ما را سخت کرده است.» وی متذکر شد: «اجرایی‌سازی این طرح به صورت کلی برای اقتصاد کشور ضرری ندارد، اما باید متناسب با آن سیاست‌های تثبیتی را هم به کار گرفت.» تاج‌گردون تاکید کرد: «اگر با حذف ۴ صفر دوباره شاهد شرایط منفی روانی و تورم باشیم، اجرایی‌سازی این طرح ارزشی نخواهد داشت، بنابراین باید قبل از هر اقدامی در این باره به بررسی‌های کارشناسی پرداخت.»

آنچه در ادامه می‌خوانید، مشروح گفت‌وگو با رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس است.

 کلیات لایحه حدف ۴ صفر از پول ملی در مردادماه امسال در دولت تصویب شد. حذف ۴ صفر از پول ملی در حالی در فضای اقتصادی کشور مطرح است که اقتصاد کشور در شرایط تورمی قرار دارد و ارزش پول ملی نیز به شدت کاهش پیدا کرده است. به نظر شما در شرایط فعلی حذف ۴ صفر از پول ملی می‌تواند مفید باشد؟

حذف صفر از پول در خیلی از کشورها که با تورم فزاینده طولانی‌مدت مواجه شدند، اتفاق افتاده است. حذف صفر از پول، حرف بی‌ربطی نیست، حرف درستی است. کشورهایی هم که این کار را کردند، نتیجه‌اش را گرفتند. اما نکته این‌جاست که یک‌سری اتفاقات در کنار این سیاست باید صورت گیرد و این موضوع نباید فراموش شود. برای مثال، اگر قرار باشد روند فزاینده نرخ تورم ادامه داشته باشد، حذف ۴ صفر از پول ملی کار عبثی است. یعنی مجموعه اقدامات دولت در کنار این موضوع باید صورت گیرد. به عبارتی، باید بگوییم بعد از این اطمینان داریم رشد نقدینگی بالا نداریم و تورم فزاینده اتفاق نمی‌افتد؛ در غیر این صورت، دوباره سال بعد و سال‌های بعد باید سیاست حذف صفر اجرایی شود. سیستم اقتصادی ما متاسفانه به این مسایل عادت کرده است.

هنوز دولت درباره این لایحه در مجلس بحث نکرده است که ببینیم برنامه دقیق دولت چیست. البته حذف ۴ صفر ضرر ندارد، اما برای این‌که ببینیم چقدر منافع دارد، باید روی آن بررسی کرد.

یعنی با توجه به صحبت‌های شما، اگر حذف ۴ صفر امسال اجرایی شود، به صلاح کشور نیست؟

مشکلی با این موضوع ندارم.

نرخ تورم اما بالاست.

روند نرخ تورم کاهنده است، اما ثبات ندارد. ما اگر اطمینان داشته باشیم که برای دوره چند ساله ثبات داریم، اجرای حذف صفر از پول ملی اشکالی ندارد، چون واقعا عددها کار ما را سخت کرده است. من خودم که در کمیسیون برنامه و بودجه هستم، خواندن اعداد برایمان خیلی سخت شده است.

شما فکر می‌کنید هزینه و فایده حذف ۴ صفر از پول ملی چیست؟

فایده دارد، اما به نظرم هزینه‌ای ندارد. هزینه این طرح در حذف چاپ پول است، اما فواید آن از نظر روانی خیلی بیشتر است.

کشوری مانند ترکیه، سیاست حذف صفر از پول ملی را اجرایی کرد و موفق هم بود. این کشور به نظر شما همزمان با اصلاح ساختار پولی، حذف صفر از پول ملی را اجرایی کرد یا این‌که حذف صفر از پول ملی در زنجیره آخر بود؟

همزمان با اصلاح ساختار پولی بود. به نظر من حذف صفر از پول ملی را دو سه سال پیش اجرایی می‌کردیم، خیلی بهتر بود؛ چراکه ثبات در اقتصاد کشور بیشتر حکمفرما بود. اجرایی‌سازی این طرح به صورت کلی برای اقتصاد کشور ضرری ندارد، اما باید متناسب با آن سیاست‌های تثبیتی را هم به کار گرفت. اگر با حذف ۴ صفر دوباره شاهد شرایط منفی روانی و تورم باشیم، اجرایی‌سازی این طرح ارزشی نخواهد داشت، بنابراین باید قبل از هر اقدامی در این باره به بررسی‌های کارشناسی پرداخت.

مجلس باید مطمئن شود در کنار لایحه حذف ۴ صفر، دولت به دنبال اجرای سیاست‌های تثبیت ارزش پول ملی است؛ نباید چنین تورمی پس از تصویب این لایحه تکرار شود.

رئیس کل بانک مرکزی عنوان کردند که حذف ۴ صفر از پول ملی دو سال زمان می‌خواهد. فکر می‌کنید این میزان زمان کافی است؟

من هنوز طرح را ندیدم که درباره آن بحث کنیم. از نظر تئوری درباره موضوع می‌دانم، اما درباره فرآیندهای اجرایی آن اطلاع ندارم. بالاخره چاپ پول، اسناد مالی، دارایی‌ها، ارزش دارایی‌ها و نسبت‌ها مطرح است.

برخی از کارشناسان عنوان می‌کنند که از نقدینگی ۲ هزار هزار میلیارد تومانی که وجود دارد، ۴۰ تا ۴۵ درصد آن اسکناس و سکه است و بقیه سپرده‌های بانکی است. با توجه به این میزان اسکناس و سکه‌ای که وجود دارد، برخی از کارشناسان عنوان می‌کنند که اصلا حذف صفر از پول ملی الزامی ندارد.

ببینید، حذف صفر از پول ملی در دو وجه اثر می‌گذارد، هم سپرده‌های بانکی و هم نقدینگی در اختیار مردم. به طور کلی، نسبت‌های صورت‌های مالی تغییر می‌کند. پولی که در دست مردم است، بخشی از کار است و این‌که مردم به کم شدن صفرها عادت کنند. موضوع دیگر، نسبت‌های مالی، سود بانکی، دارایی‌های خارجی، سهم دارایی‌های خارجی در پایه پولی و... است.

برخی عنوان می‌کنند که یکی از دلایل دولت برای حذف ۴ صفر از پول ملی، کاهش بار روانی تورم است.

کلا وجه قالب این سیاست، روانی است، اما من معتقدم که حذف صفر از پول ملی همه بخش‌های اقتصادی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. در واقع چه کسی که پول در جیب خود دارد، چه کسی که در بانک سپرده گذاشته و چه کسی که با نسبت سپرده‌ها یا نسبت سودش بازی کرده، تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد. برای مثال، ممکن است شما بگویید در تراز دارایی‌های بانک مرکزی چه اتفاقاتی صورت می‌گیرد؟ این‌ها مسایلی است که حذف صفر از پول ملی، روی آن اثر می‌گذارد. فقط پول توجیبی مطرح نیست، آثار اقتصادی دیگر را نیز باید نگاه کنیم. شاید بر همین اساس، رییس‌کل بانک مرکزی می‌گوید اجرای این طرح ۲ سال زمان می‌برد.

اگر شما به جای سیاست‌گذار بودید، به جای حذف صفر از پول ملی، اجرای کدام سیاست را در اولویت قرار می‌دادید؟

همه سیاست‌ها در کنار یکدیگر معنا دارد. من به جای حذف ۴ صفر، نمی‌توانم سیاست دیگری بگذارم. البته به طور قطع کاهش نرخ تورم و ثبات اقتصادی در اولویت قرار دارد و این نشان می‌دهد که نمی‌توانیم خیلی سریع صفرها را حذف کنیم، چون تورم به طور فزاینده بالا می‌رود. به دلیل این‌که آثار روانی تورم خیلی بیشتر است، حذف صفر از پول ملی یکی از روش‌های کاهش نرخ فزاینده تورم است و نمی‌شود سیاستی جایگزین آن کرد.

یعنی شما معتقدید که حذف صفر از پول ملی می‌تواند باعث کاهش نرخ تورم شود؟

به طور قطع روی بخش روانی تورم اثر می‌گذارد؛ چراکه بخش زیادی از تورم، روانی است.