رکود فعالیت های فرهنگی دانشگاهها طی ۸ سال اخیر/۵ اولویت وزیر آینده علوم در آموزش عالی

به گزارش مملکت آنلاین، دکتر علیرضا رهایی ضمن بیان این مطلب به جایگاه و اهمیت ستاد آموزش عالی و شاخصه های مهم وزیر آینده علوم اشاره و اظهار کرد: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به دلیل نقش  مهم تربیت نیروی انسانی متخصص مورد نیاز کشور و برنامه ریزی جهت انجام تحقیقات وتوسعه فناوری، جایگاه مهم و بی بدیلی در بین ارگان های اجرائی کشور دارد. امروزه هدف عمومی و دغدغه جوانان در همه خانواده‌ها ورود به آموزش عالی در حوزه‌های پزشکی، فنی و مهندسی، علوم پایه وانسانی است. بنابراین توجه به دانشگاه‌ها به عنوان مراکز جذب و استقرار نخبگان که در کشورهای پیشرفته نقش اصلی در تحولات علمی و پیشرفت آن کشورها دارند امری اجتناب ناپذیر است.

وی در ادامه ضمن انتقاد از وضعیت اخیر آموزش عالی کشور، تصریح کرد: در هشت سال گذشته به دلیل جریان حاکم بر ستاد آموزش عالی، وظیفه مهم برنامه ریزی، توسعه متوازن و نظارت بر نحوه گسترش و عملکرد دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی بسیار کمرنگ بوده است و عملا اقدام موثری انجام نشد.

رئیس سابق دانشگاه صنعتی امیرکبیر اظهار کرد: در این دوره جهت تضعیف ستاد آموزش عالی که نمایندگی دولت را در برنامه ریزی و سیاست گذاری آموزش عالی بر عهده دارد به بهانه تفویض اختیار و استقلال دانشگاه ها، ابتدا بخش‌ها و کمیته‌های برنامه ریزی محدود شده و سپس شوراهای برنامه ریزی و گسترش را ادغام نمودند و فعالیت ها عمدتا صرف گسترش جهت دار دانشگاه ها، توسعه بی رویه آموزش عالی غیر دولتی آموزش عالی شد.

استاد تمام رشته مهندسی عمران دانشگاه صنعتی امیرکبیر افزود: متاسفانه بحث نظارت بر آموزش عالی دولتی و غیر دولتی نیز عموما غیرفعال و متوقف شد. همچنین سیاست تشویق دانشگاه ها به سمت ارتباطات بین المللی غیر مفید و هدف گذاری عمده جهت مطرح شدن در نظام رتبه بندی بین المللی باعث شد که نظام دانشگاهی نیز از اهداف اصلی توسعه علمی و تحقیقاتی هدفمند تا حدی دور شود. در واقع توسعه آموزشی که با فعالیت گروه های برنامه ریزی و تعریف مجموعه های بین رشته ای متناسب با نیازهای بخش های مختلف صنعت و کاربردی شکل گرفته بود، متوقف و حتی برخی برنامه های مصوب قبلی نیز لغو شد و آموزش صرفا در قالب برنامه های کلاسیک قبلی ادامه یافت.

وی همچنین تاکید کرد: با وجود تأکید و مطالبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت علوم اهتمامی در زمینه پیگیری و تدوین طرح آمایش آموزش عالی نداشت.در سال های ۸۸ تا ۹۲ وزارت علوم ضمن برقراری  تعامل گسترده با صنایع مختلف اقدام به راه اندازی کمیسیون ها و شورای عالی عتف کرد و در این ارتباط تعداد چهل و دو طرح کلان ملی تعریف نمود که هر طرح با مشارکت چند دانشگاه و یک شاخه صنعت شروع به کار نمود این نمونه همکاری بین چند دانشگاه و صنعت که در هر یک صدها استاد و دانشجوی تحصیلات تکمیلی فعال شده و پایان نامه ها و رساله های زیادی در قالب آن مطرح می شد. در دوره عمر دانشگاه ها بی نظیر بوده و بهترین جلوه بکارگیری ظرفیت علمی دانشگاهها در خدمت نیازهای کلان و مهم کشور بود. متأسفانه در شروع فعالیت دولت یازدهم و سپس دولت دوازدهم این طرح ها به تدریج به تعطیلی کشیده شدند چرا که جهت گیری این دولت ها خرید تکنولوژی از کشورهای خارجی به جای تولید تکنولوژی در داخل بود.

رئیس سابق دانشگاه صنعتی امیرکبیر خاطر نشان کرد: بر اساس مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی و بنا بر اهمیت جذب افراد توانمند علمی و معتقد به نظام و انقلاب، فرآیندهای جذب در وزارت علوم و دانشگاه ها تعریف شد. راه اندازی شوراها و کمیسیون های جذب در دانشگاه ها با موفقیت مناسبی از جهت جذب افراد مستعد و با کیفیت همراه بود امّا درهشت سال گذشته توقف فرایند های واقعی جذب، عملا موجب بازگشت به عقب شد .

رهایی با بیان اینکه در این دوره هشت ساله فعالیت های فرهنگی دانشگاهها نیز به رکود انجامید، افزود: طی این مدت، عملا یک تشتت سیاسی که نتیجه آن بی انگیزگی بیشتر جوانان، ایجاد جو ناامیدی وتشویق به مهاجرت و خروج از کشور بود، ایجاد شد. در این دوره تغییرات زیادی در روند گردش مالی و بودجه دانشگاه ها پدید آمد. افزایش چند برابری حق مدیریت ها از یکطرف و افزایش تعداد سفرهای خارجی مدیران به خارج از کشور، بخش زیادی از بودجه دانشگاه ها را مصروف خود نمود. در مجموع می توان گفت که در این دوره منابع مالی دانشگاه ها به نحو مؤثر در جهت توسعه علمی مورد استفاده قرار نگرفت و بخش زیادی از آن به صورت غیر مفید مصرف گردید.

این استاد دانشگاه امیر کبیر در خصوص مشخصه های وزیر آینده علوم نیز تاکید کرد: دولت سیزدهم با چالش ها و مشکلات بسیار مهمی در کلیه حوزه ها بخصوص بخش های اقتصادی اجتماعی و فرهنگی روبرو است. در این دوره امکان سعی و خطا فراهم نیست و باید با بکار گیری عناصر انقلابی و کار آزموده امکان تحول و موفقیت در همه زمینه ها فراهم شود.  بدنه اصلی آموزش عالی کشور متشکل از جمع بزرگی از فرهیختگان واساتید برجسته و بنام است؛ لذا وزیر علوم دولت سیزدهم علاوه بر آشنایی و تسلط بر مسائل و مشکلات آموزش عالی باید خود نیز جایگاه علمی مهم وقابل قبولی (استاد تمام مطرح) را داشته و تجربه تصمیم گیری‌ها و انجام اقدامات مهم در سطح وزارت علوم و دانشگاهها را دارا باشد .

این چهره ماندگار مهندسی عمران کشور ادامه داد: یکی از وظایف عمده وزارت علوم، اجرائی سازی احکام نقشه جامع است در شکل کلی، توسعه آموزش عالی اعم از فعالیت های آموزشی و پژوهشی باید تابع اولویت های نقشه جامع باشد. علاوه بر سیاستگذاری توسعه‌ای، هر نوع سیاست تشویق و پشتیبانی مانند تخصیص بودجه و زمینه آموزش و تحقیقات باید در چارچوب اولویت های نقشه جامع تعریف شود.

وی تهیه طرح آمایش آموزش عالی را از دیگر وظایف وزیر آینده علوم عنوان کرد و گفت: تهیه برنامه آمایش در آموزش عالی و بهداشت و درمان چندین بار مورد تأکید رهبر معظم انقلاب قرار گرفته و بدین منظور کمیسیون آمایش نیز در ستاد نقشه جامع علمی کشور تشکیل شده، امّا وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برخلاف وزارت بهداشت فعالیت مؤثری برای تهیه برنامه آمایش انجام نداد و عملاً به ذکر یک مجموعه کلیات منطقه بندی و کلی گوئی در مورد سیاست ها بسنده کرد. این در حالی است که با تدوین سند آمایش، برنامه های جدید یا به‌روز نمودن برنامه های قبلی از یک طرف و صدور مجوز تأسیس رشته یا محدود کردن ظرفیت های پذیرش مطرح شده قبلی و همچنین مراکز تحقیقاتی تابع سند مزبور خواهد بود.

معاون سابق آموزشی دانشگاه آزاد، "برنامه ریزی آموزشی" را دیگر وظیفه آینده وزیر آینده علوم دانست و گفت: باتوجه به اهمیت مسئله برنامه ریزی در آموزش عالی، وزیر آینده باید در صدد پیگیری برنامه های جدید تدوین شده در سطح دنیا از یک طرف و به‌روزرسانی برنامه ها متناسب با نیازهای کشور باشد. از طرف دیگر لازم است شورا و کمیته های برنامه ریزی آموزش عالی فعال شده و با مشارکت و کمک دانشگاه ها نسبت به ارزیابی و تدوین برنامه ها اقدام نمایند. متأسفانه در حوزه علوم انسانی، در شرایط کنونی برنامه های مورد استفاده، قدمت بیست ساله (و بعضاً سی ساله) دارند و عملاً از تحولات این دوره دور می باشند.

این استاد دانشگاه افزود: بخش دیگر که در یک دهه گذشته بسیار بی رویه در مورد آن اقدام شده، امر گسترش آموزش عالی است. تأسیس رشته ها در درجه اول به نیازهای کشور و به نیروی انسانی در یک زمینه مرتبط بوده و در درجه دوّم به تأمین شرایط مورد نیاز ازجمله اعضای هیأت علمی، فضا و تجهیزات مناسب وابسته می شود.

چهره ماندگار مهندسی عمران کشور تاکید کرد: در مدیریت آینده آموزش عالی، توسعه تحصیلات تکمیلی در مراکز آموزش عالی باید با گسترش امر تحقیقات هدفمند همراه باشد. یکی از ایرادهای اصلی به فعالیت دانشگاه ها انجام تحقیقات غیرمنسجم و پراکنده در زمینه انجام پایان نامه ها، رساله ها و پروژه های تحقیقاتی مستقل است و مقالات نمایه شده بین المللی که در مجلات مختلف منتشر می شوند، عموماً حاکی از ارتباط این تحقیقات با برنامه های جامع تحقیقاتی کشورهای بیگانه است.

به گفته وی، یکی از وظایف اصلی وزارت علوم در تعامل مستقیم با وزارتخانه ها و ارگانهای اجرائی تعریف طرح های  کلان مورد نیازکشور با همکاری دانشگاهها است تا بدین ترتیب الگوی صحیح ارتباط دانشگاه با صنعت شکل گرفته و همکاری بین دانشگاهی هم تقویت شود. همچنین وزارت علوم لازم است الگوهای مختلف تامین تجهیزات را بررسی نموده و پشتیبانی لازم جهت نوسازی تجهیزات آزمایشگاهی دانشگاهها را فراهم نماید.

رییس سابق دانشگاه امیر کبیر افزود: وزارت علوم لازم است با بازنگری روند جذب هیات علمی متناسب با مصوبات شورایعالی انقلاب فرهنگی، ضمن برآورد نیاز دانشگاهها نسبت به تخصیص پست و سهمیه استخدام برای هر مرکز اقدام نماید.

رهایی افزود: یکی از مشکلات جدی دانشگاهها تامین بودجه موردنیاز و هزینه کرد مطابق یک بودجه عملیاتی است. متاسفانه در هشت سال گذشته دانشگاهها با پذیرش دانشجوی شهریه ای و قرار دادن محل تحصیل آنها با دانشجویان پذیرش شده از طریق کنکور، شرایط نامناسبی را در کلاس های درس بوجود آوردند که منجر به نزول سطح علمی کلاس ها شد. به نظر می رسد در این زمینه باید تجدید نظر اساسی انجام شود و روند تامین بودجه به قراردادها، طرحهای تحقیقاتی، دوره های کوتاه مدت و... مرتبط شود. همچنین طرحهای عمرانی متناسب با شاخص ها و نیاز های واقعی برنامه ریزی و اجرا شوند.

وی در پایان با اشاره به اینکه یکی از زمینه‌های کاری دانشگاههای بزرگ کشور، فعالیت‌های بین المللی است، خاطرنشان کرد: سفرها و رفت وآمدهای این دوره‌ ۸ ساله، هیچ محصول مهمی برای دانشگاهها نداشته و وزارت علوم لازم است با اولویت قراردادن کشورهای همسایه و کشورهای اسلامی، زمینه را برای تبادل استاد و دانشجو ، پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی، گرفتن طرحهای تحقیقاتی از کشورهای دیگر و... فراهم کند.

منبع: ایسنا