حافظه اساس هویت انسان است

به گزارش مملکت آنلاین، بعضی تصور می کنند داشتن بهره ی هوشی خوب، اساس موفقیت در تحصیل و زندگی است، اما امروزه بشر دریافته است که یک حافظه ی خوب به طور گسترده در رشد هوش سهیم است. هرچه حافظه بتواند عناصر بیشتری را برای تفکر و هوش آماده سازد، منطق و خلاقیت، بارورتر و قدرتمندتر خواهد شد. نمی توان شک کرد که در هر شغل و موقعیت اجتماعی یا علمی باشیم. حافظه ی خوب ضامن موفقیت درخشان ما خواهد بود. بدون تردید یکی از مهم ترین عامل های دخیل در تعالی آموزش و پرورش و تحصیلات عالی، حافظه ی قدرتمند است. اما اصولا حافظه چیست؟ طب سنتی و طب جدید به آن چگونه نگاه می کنند و راه حل قوی کردن آن چه خواهد بود؟

از دیدگاه طب سنتی در مزاج های گرم به دلیل گرمای مغز و سیستم عصبی مرکزی، کارکرد حافظه به طور نسبی بیشتراست، هرچند آدمی فقط از بخش کوچکی از حافظه ی خود استفاده می کند. بنابراین تمام مزاج ها می توانند از قدرت حافظه ی خود بهره ببرند. از نظر طب سنتی و طب جدید، حافظه پیچیده ترین و عالی ترین کارکرد روان و مغز آدمی حاصل همکاری تمام بخش های مغز برای عملکرد کامل انسان است. حرف زدن یعنی به کار بردن سریع و بسیار موثرحافظه هنگامی که ما جمله ای می سازیم از تمام حافظه ی خود استفاده می کنیم و هرآن چه را که در ذهنمان می گذرد، با کلمات به طرف مقابل انتقال می دهیم. ابن سینا در کتاب قانون می گوید بخش اعظم عملکرد حافظه ی انسان در قسمت خلفی مغز به وقوع می پیوندد. به جز آن چه ابن سینا می گوید، ما امروز دریافته ایم هرقسمت از حواس آدمی، حافظه ی مخصوص به خود را دارد. بینایی، شنوایی، بویایی و سایر حواس. این حافظه ها در ارتباط باهم و در مناطقی در تداخل با هم، زمینه ی تکلم و تفکر را در انسان به جود می آورند.

جالب است بدانید در طول 24 ساعت نزدیک به 2000 لیتر خون به مغز می رسد. این حجم عظیم، 400 برابر کل خون بدن ماست. مغز در هنگام بیداری، هیجان، فکرکردن و سایر فعالیت های مغزی، تندترو در هنگام خواب، کندتر کار می کند.

برای تقویت حافظه چه باید کرد؟

برای آن که به طورکامل به این سوال جواب دهیم بهتر است تمام جوانب آن را در نظر بگیریم و سوال بالا را به صورت سوال های دقیق تر طرح کنیم:

• چه تغییرات مزاجی موجب بهتر یا بدتر شدن حافظه می شوند؟
• چه بیماری هایی حافظه را تحت تاثیر خود قرار می دهند؟
• تمرین های تقویت حافظه چه هستند؟
• چه رابطه ای بین تغذیه، خواب، فعالیت بدنی و حالت روحی – روانی با حافظه وجود دارد؟

اختلال حافظه می تواند به علت تغییرات مزاجی مغز باشد. یکی از علل مهم آن، افزایش رطوبت غیرطبیعی در مغز است. در این شرایط احساس نوعی سنگینی در سر و افزایش مقدار خواب، علائم مهمی هستند. در تعدادی از افراد، آبریزش بینی نیز دیده می شود. حافظه ای که از ذکر جزئیات ناتوان است، نشانگر سردی مغز است. اگرسردی ورطوبت یا سردی و خشکی بر مغز مسلط شود همین حالات با دامنه ی گسترده تر یا شدیدتر بر مغز اثر می گذارند. در شرایط خشکی مغز، فرد دچار بی خوابی و خشکی در ناحیه گلو می شود و نوعی حالت کشیدگی یا خشکی در قسمت خلفی (عقب) سر احساس می کند.

سردی و رطوبت مغز می تواند به علت عوامل رطوبت بخش و سردکننده مانند انواع غذاهای سرد یا غذاهای رطوبتی ایجاد شود یا فرد به بیماری خاصی مبتلا شود که سردی یا رطوبت بر بدن غلبه کند. کم تحرکی یکی از عوامل مهم افزایش رطوبت است. بهره گیری شدید از مغز مثلا استفاده طولانی و مداومت در به کار بردن کامپیوتر یا خیرگی مداوم به اینگونه وسایل، مغز را به حالت خشکی می برد. بنابراین  تغذیه و روش زندگی روی حافظه بسیار تاثیرگذار است. بیماری های دستگاه گوارش، اختلالات معده، پرخوری، استفاده ازغذاهای نامناسب، بیماری های هورمونی مانند کم کاری تیروئید، بیماری های مغز از هر نوع که باشند، مصرف داروها و قرارگرفتن در معرض سردی شدید مانند محیط بسیار سرد نیز تاثیر نامناسبی بر مغز برجای می گذارند. از دیدگاه طب سنتی و طب جدید درمغز مراحلی وجود دارد که موجب ثبت یا حفظ اشیا می شود. اگر بتوانیم این فرآیندها را درک کنیم، می توانیم بسیار به حافظه کمک کنیم.

هرآنچه که به وسیله ی حواس ما درک می شود، در مغز از سه ایستگاه رد خواهد شد!

ایستگاه اول، حافظه ی آنی است که تصویر یا اثر حسی به مدت یک تا سه ثانیه در آنجا باقی می ماند.

ایستگاه دوم، حافظه ی کوتاه مدت است که تصویر شی  یا اثر حسی به مدت حداکثر 18 ثانیه در آنجا باقی می ماند.

ایستگاه سوم (نهایی)، حافظه ی بلندمدت است که اثر اشیا و احساس فرد از چند دقیقه تا چند سال یا برای تمام عمر در آنجا ثبت می شود.

طبق تحقیقات جدید، مغز برای حفظ مفاهیم باید آن ها را کدگذاری کند. ازهر ایستگاه به ایستگاه بعدی، رمز گردانی مغز تفاوت دارد. ما به سه ویژگی بسیار مهم برای هر ایستگاه نیاز داریم. قبل از ایستگاه اول به توجه و قبل از ایستگاه دوم به دقت و قبل از ایستگاه سوم به تمرکز. حافظه ی دائمی، حافظه ی کوتاه مدت، حافظه ی آنی (بسیار کوتاه)

بنابراین برای آن که حافظه ای خوب داشته باشیم باید هر سه عامل فوق را تقویت کنیم. امروه حافظه به علم مستقل و بسیار گسترده ای تبدیل شده است. اما چگونه هرکدام از سه عامل را تقویت کنیم  کدگذاری های مغز برای حافظه چیست. همچنان که عضلات بدن ورزش دارند، مغز نیز ورزش های ویژه ای دارد که آن را تقویت می کند. بسیاری تصور می کنند حافظه با افزایش سن، افت زیادی دارد؛ درحالی که از لحاظ علمی این چنین نیست. در میان سالی با افت ملایم و کوچکی مواجه می شویم . اگر بتوانیم از مغز خود مراقبت کنیم، می توانیم تا آخر عمر، حافظه ی بسیار عالی داشته باشیم. نمونه ی آن، حکیم گیلانی از پزشکان بزرگ طب سنتی در تاریخ ایران است که 132 سال عمر کرد و تا آخرین روزهای زندگی حافظه ی خوبی داشت و از فعالیت ذهنی و نوشتن دست نکشید.

نقش رژیم غذایی در تقویت حافظه

مسلما بین تغذیه و حافظه یک رابطه ی بسیار مهم وجود دارد. از نظر طب سنتی، هر آنچه که تاثیر مضر یا کندکننده بر مغز داشته باشد، احتمال دارد موجب فراموشی و نقصان حافظه شود. برای داشتن حافظه ی خوب باید از سرد کننده ها مانند آب سرد، بخارزاها مانند لوبیا، باقلا، پیاز، قارچ، ریحان، مخدرها (همه ی انواع آن)، کاهو، عدس و افراط در مصرف لبنیات پرهیزکرد. پرخوری و خوابیدن بلافاصله پس از غذا نیز مهم است. در اکثر افرادی که به علت ناآگاهی از تغذیه، دچار مشکل حافظه می شوند، سردی مغز مهم ترین عامل است. استفاده از سوپ هایی که حاوی ادویه ی گرم مانند دارچین و فلفل است یا استفاده از گوشت مرغ، همراه با روغن زیتون، کرفس و گشنیزمفید خواهد بود. آب عسل و عرق رازیانه نیز مفید است.

از دیدگاه طب سنتی بعضی از مواد، افزاینده ی جوهر مغز هستند مانند بادام هندی، نارگیل، گردو، انجیرخشک، آب گوشت مرغ و گنجشک و زرده ی تخم مرغ با فندق و شکر. براساس تحقیقات آجیل، فندق، پسته، بادام زمینی و بادام شیرین، حبوبات، اسفناج، کلم بروکلی، سیب، گلابی، انگور، جوانه ی گندم، گوشت، جگرسیاه، میگو وسویا مقوی حافظه هستند. کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند، حافظه ی بهتری خواهند داشت. اگر ماهی با مصلحات خورده شود وهمچنین پنیرهمرا با گردو، مقوی حافظه هستند. خواب و فعالیت بدنی (ورزش منظم) بسیار بر حافظه تاثیر دارد. قطعا حالت های روحی بر حافظه اثر دارد. مشغولیت فکری، افسردگی، نگرانی واضطراب تا حد زیادی از قدرت حافظه می کاهد. مشکل حافظه به علت روزمرگی، مسائل روزانه و گرفتاری های معمولی زندگی به وجود می آید.

برای داشتن حافظه ی خوب باید از سرد کننده ها مانند آب سرد، بخارزاها مانند لوبیا، باقلا، پیاز، قارچ، ریحان، مخدرها (همه ی انواع آن)، کاهو، عدس و افراط در مصرف لبنیات پرهیزکرد. پرخوری و خوابیدن بلافاصله پس از غذا نیز مهم است. در اکثر افرادی که به علت ناآگاهی از تغذیه، دچار مشکل حافظه می شوند، سردی مغز مهم ترین عامل است.

بسیاری از والدین دوست دارند کودکانی باهوش و حتی نابغه داشته باشند و تصور می کنند این ویژگی ذاتی است اما باید بدانید براساس یک ضرب المثل قدیمی عقل سالم در بدن سالم است. یعنی شما می توانید با یک رژیم غذایی سالم و توجه به برخی نکات خیلی ساده امامهم کودکی سالم و البته باهوش داشته باشید. از منظر طب سنتی ایران، کودک مانند نهالی در حال رشد است. در واقع جسم و روح کودک منعطف و شکل پذیر است وبه هر قالبی که درآید، در بزرگسالی نیزهمان خواهد بود و به سختی تغییر می کند. شکل گیری مزاج درونی و پایه های تندرستی فرد نیز دراین دوران است. برخلاف تعریف عموم که معمولا دوره ی کودکی را تا پایان 12 سالگی می دانند، طب سنتی معتقد است تا پایان 18 سالگی جسم و روح در حال شکل گیری است وهر فردی همچنان کودک محسوب می شود. براساس طب سنتی تا 30 سالگی مزاج هر فرد چون آغاز بهار، گرم و تر است به همین دلیل طی این دوران شاهد رشد جسمی سریع هستیم. این رشد و نمو مستلزم یک تغذیه ی سالم است، زیرا استخوان ها، دندان ها، ماهیچه ها و... درحال رشد و تکامل هستند. در نتیجه نیاز غذایی کودک در مقایسه با بزرگسالان بیشتر است و باید تغذیه ی سالم و خاص تری داشته باشند.

علت افت رشد کودکان

اختلالات هورمونی، بیماری های عفونی، انگلی و گوارشی از دلایل رشد ونموی کودکان هستند، اما عوامل مهم دیگری نیز مانند تغذیه ی نادرست و ناسالم در این زمینه نقش دارند که معمولا به دلیل وضعیت اقتصادی ضعیف و عدم آگاهی والدین است. از سوی دیگر عادات بد غذایی و تاثیر تبلیغات مواد غذایی صنعتی را نیز نباید نادیده گرفت.

هرم غذایی از نگاه طب سنتی

هرم غذایی در هر جامعه ای عبارت است از میزان مصرف مواد غذایی نسبت به مقدار و الویتی که در سفره ی غذای خانواده ها وجود دارد. در کشورهای صنعتی، مواد قندی (کیک ها، انواع مربا و...) غلات تصفیه شده، پرواتئین های فرآوری شده و چربی ها در هرم غذایی جا داشتند، اما تحقیقات علمی نشان می دهد این سبک تغذیه باعث می شود فرد آمادگی بیشتری برای ابتلا به انواع بیماری های قلبی – عروقی، چربی و فشار خون، دیابت و ... داشته باشد. در هرم غذایی طب سنتی ایران، از مصرف غذاهای فرآوری شده، شیرینی ها، چربی ها وحجم بالای غذا پرهیز شده ومواد غذایی سالم و مناسب نیز باید به مقدار کافی استفاده شوند. در نتیجه اختلالات تغذیه ای کمتر بروز می کنند. تقسیم بندی هرم غذایی باید بر اساس دوره ی سنی و مراحل رشد باشد، زیرا مزاج در هر مرحله ی  سنی دچار تغییراتی می شود ورژیم غذایی نیز متفاوت خواهد شد. در اوایل کودکی رطوبت و گرمای بدن بسیار بالاست، بنابراین باید از مصرف غذاهای گرم و مرطوب، آن هم به مقدارفراوان خودداری کرد. با افزایش سن، به تدریج میزان خشکی بدن بالا می رود (دوره ی نوجوانی) در نتیجه باید از مصرف غذاهای گرم و خشک پرهیز شود. به عنوان مثال در اواخر دوره ی اول زندگی، حتی شیرینی های طبیعی نیز نباید مصرف شود.

مواد غذایی خون ساز

خون سازی و تولید خون صالح دردوران کودکی از شاخص های بسیار مهم تعیین برنامه ی غذایی است. براساس تحقیقات علمی اخیر، کم خونی یکی از بیماری های بسیار شایع در کودکان و از نکات مورد توجه در بروز اختلالات رشد است، بنابراین مصرف غذاهای خون ساز به ویژه پروتئین ها باید در الویت باشد. براساس دیدگاه طب سنتی در طول روز باید یک گرم بر هر یک کیلوگرم محاسبه شود. به عنوان مثال کودکی که 30 کیلوگرم وزن دارد، به 30 گرم پروتئین نیاز دارد. گوشت های کم چرب مانند گوشت پرندگان (کبک، بلدرچین و جوجه رسمی)، ماکیان، ماهی ها، جگر، نان فتیر، نیمرو، آب گوشت، حلیم، شیربرنج، کوکوسبزی، خاکشیر، بادام، انارشیرین، سیب رسیده و ... بهترین منابع خون سازی برای بدن هستند.

غذاهای فرآوری شده ممنوع

برای آن که کودک رشد و نموی مناسبی داشته باشد باید ازمواد غذایی مناسب و سرشار از پروتئین ها، کلسیم، مواد معدنی ضروری مثل روی، کربوهیدرات ها و ... بهره برد. نکته مهم اینجاست که متاسفانه امروزه به جای غذاهای ارگانیک و طبیعی، غذاهای فرآوری شده مصرف می شود. به عنوان مثال سبوس گندم را ازبین می برند و به جای آن آردی غنی شده با مواد افزودنی دردسترس عموم قرار می دهند. قابل ذکر است که مواد مغذی در ترکیبات ارگانیک با هدف حفظ و تضمین سلامتی انسان وجود دارند. به عنوان مثال سبوس گندم باعث پیشگیری از اسید معده، نفخ، یبوست ودیرهضمی می شود. طب سنتی معتقد است هرچه تغذیه ارگانیک تر باشد، سلامت بدن کودک تضمین می شود. طب سنتی ایران، پرهیز از پرخوری و مصرف زیاد ادویه ها، غذاهای چرب، توت خشک، سیرزیاد، گوشت قرمز، بادمجان، قهوه، شکلات و... را توصیه می کند. نکته مهم تر این است که برخلاف تبلیغ رسانه ای مواد غذایی ناسالم، مصرف چیپس، پفک، آب نبات ها، شیرینی های آماده، آدامس های مصنوعی و ... باعث ایجاد آلرژی و مشکلات تنفسی و حتی کند ذهنی می شوند. میوه و سبزیجات تازه، غلات کامل، پنیر، شیر و گوشت های کم چربی بهترین جایگزین های خوراکی ناسالم هستند. براین اساس رعایت نکات زیر ضروری است:

• به جای آردهای غنی از مواد افزودنی، از آردهای سبوس دار استفاده کنید.
• قند، شکرو شیرینی عامل مضر سلامتی هستند و موجب اسیدی شدن خون، التهاب مفاصل و ... می شوند، بنابراین توصیه می شود شیرینی های طبیعی مانند عسل و خرما را جایگزین آن ها کنید.
• روغن های مایع و غیر اشباع شده برساختار عروقی و بافت آن ها تاثیر منفی دارند، برای حفظ سلامت و تقویت بنیه ی کودک از روغن زیتون، کنجد، هسته ی انگورو حیوانی استفاده کنید.
• لبنیات تجاری و صنعتی به دلیل داشتن مواد افزودنی کیفیت لازم و مطلوب را ندارند و روی کبدو سیستم گوارشی و عصبی کودکان تاثیر نامطلوب دارند. به جای آن ها از شیر و لبنیات طبیعی و مواد معدنی مثل کلسیم استفاده کنید.
• نمک یددار امروزه در تعدادی از کشورها به عنوان ماده ی مصنوعی شناخته می شود و به جای آن باید از نمک طبیعی دریا استفاده کرد.
• طعم دهنده ها و شیرین کننده های مصنوعی و رنگ های خوراکی یک عامل سمی برای بدن محسوب می شود و انباشت تدریجی آن ها در بدن باعث اختلال رشد و بیماری های مختلف به خصوص درکودکان است.
• آبمیوه های طبیعی نیز بهترین انتخاب به جای نوشیدنی های مضر و صنعتی هستند.

میان وعده های سالم

بهترین میان وعده برای کودکان که باعث تقویت حافظه و یادگیری خوب آن ها می شود، خوراکی هایی سرشار از پروتئین، کلسیم و ... است. طب سنتی پنیر، سبزی تازه و گردو، شیر همراه عسل یا گلاب، خشکباری مانند شاهدانه را توصیه می کنند.

سودا نخورید!

درطب سنتی ایران اصطلاحی به نام «سودای بیماری زا» وجود دارد. به عبارت دیگر براثر تغذیه غلط، بیماری های کبدی یا عوامل محیطی مضر، سودابر بدن غلبه می کند و موجب حالات و رفتارهای جسمی و روحی نامناسب می شود. بی قراری، بدخوابی، تیرگی پوست، تپش قلب و اختلالات خواب و رفتاری از نشانه های افزایش سودا درخون کودکان است. طب سنتی معتقد است هرآنچه که انرژی بیش از حد به بدن کودک تحمیل کند یا مواد زائد غیر ارگانیک وارد بدن کودک شود، موجب افزایش سودای بیماری زاست. مواد غلیظ مثل گوشت گاو، سرخ شدنی ها، سویا، لازانیا، اسپاگتی، ماکارونی، انواع سس ها و نوشابه ها، همچنین القای انرژی بیش از حد به بدن مانند استفاده ی زیاد از وسایل الکترونیکی و تلفن همراه، نزدیکی به صفحه کامپیوتر و تلویزیون عوامل آزاد کننده ی انرژی مانند پخت و پز در مایکروفر و زودپزهای جدید و ... باعث شکست مولکول های غذا می شوند و ایجاد سودا می کنند.

حافظه ای که از ذکر جزئیات ناتوان است، نشانگر سردی مغز است. اگرسردی ورطوبت یا سردی و خشکی بر مغز مسلط شود همین حالات با دامنه ی گسترده تر یا شدیدتر بر مغز اثر می گذارند.

کم تحرکی دشمن سلامتی

چاقی و افزایش وزن عامل بنیادی و مهم بسیاری از بیماری های اطفال محسوب می شود. کم تحرکی، استفاده ی بیش از حد از لوازم تکنولوژی و تماشای تلویزیون از مهم ترین معضلات دنیای امروز و دلایل ایجاد بیماری های مختلف هستند که برای حفظ سلامتی باید آن ها را از بین برد. طب سنتی معتقد است ابتدا باید کودکان را استحمام داد، سپس فرصتی برای بازی های بدنی و فکری ایجاد کرد و بعد مقدارکمی غذایی سبک برای آن ها آماده کرد سپس دوباره به بازی پرداخت و در نهایت دوباره زمانی برای غذا خوردن باشد. به عبارت دیگر باید تعداد دفعات تغذیه ی کودک را بالا برد، اما حجم غذای مصرفی را پایین آورد وهمزمان فعالیت های بدنی مناسب را برای او در نظر گرفت.

فاصله را رعایت کنید!

فاصله ی بین غذا خوردن و فعالیت های بدنی باید یک ساعت باشد تا ایجاد مشکل نکند. نکته ی دیگر اینکه در حالت خشکی و بی رمقی، کودک را وادار به خوردن غذا نکنید. همچنین نباید کودک را مجبور به مصرف غذایی خاص کرد.

ورزش های کودکانه

کودکان باید ورزش های سبک انجام دهند، زیرا فعالیت های بدنی سنگین موجب خشکی طبع و در نتیجه ریزش مو وبدخوابی می شوند.

دکتر حمیدالله افراسیابیان – دکترای پزشکی متخصص طب سنتی

انتهای پیام/